Fugalaau

Faamaumauga o faamaumauga mo le lemu ma le sogisogi - Amorphophallus

Faatasi ai ma sui o le fugalaau o vailaau oona ma subtropics, o loo i ai le tele o laau, ma e aafia ai foliga vaaia e le masani ai o laulaau, fugalaau ma pu. O le lelei o le itu i Saute na avatu ai i le lalolagi le manogi sili ona lauiloa ma fugalaau o le matagofie tulaga ese. Amorphophallus, i le avea ai o se sui o le aiga alofa, e le gata ai foi le le mautonu i tagata uma e masani ai ma tagata natura natura.

Nofoaga o le tuputupu ae ma foliga o le amorphophallus

Soʻo se tasi o le 170 ituaiga na tuʻuina atu i le ituaiga o amorphophallus e tatau ona iai se tala e ese mai, ae o le tele o latou e manaʻomia le suʻesuʻe ma le totoa ma faʻamatalaga. O le asō ua iloa lelei le toatele o sui o le ituaiga e mafua mai i tuaoi manino o nofoaga masani. I le natura, e mafai ona maua i vaega eseese o le Aferika, Pasefika ma Asia. O loʻo aofia ai Aferika i Saute ma Madagascar, Ausetalia ma motu lata ane, faʻapea foi Saina, Iapani ma India, vaomatua o Nepal ma Taialani, Vietnam, o laupepa tetele ma laiti o le Pasefika. Indochina o loʻo taʻua o le lauʻeleʻele o nei vavave, ae o lona lava auala o mea totō mataʻina.

O le Amorphophallus e masani ona vaaia i lalo o le eleele pe i luga o le papa mafolafola papa i isi mutia ma vao. I luga aʻe o le palapala, latou te fausia ai se ogalaau eleelea ma se laupepa malosi o le tolu-cirusi. O le vaega eleele lalo ifo o se tui tele, o lona mamafa e faalagolago i ituaiga.

O le tele o le taimi, e malolo ai le laau, ma o le vavao e tupu ae leʻi leva ona oʻo mai le lanu.

Amorphophallus titanic (Amorphophallus titanum)

Faatasi ai ma le amorphophallus ei ai laau totoa eseese ma foliga, o le sili ona taua e taua saʻo le titanic amorphophallus. O le vaaiga na maua ma faamatalaina i le faaiuga o le 19 senituri e le failaʻau o Odoardo Beccari i le taimi o se malaga i sisifo o Sumatra.

O le vaaia o se laau e le mailoa na taia ai tagata lautele. Leai muamua na mafai e tagata ona matauina le fuga o se fua e lua-mita i le foliga o se pusa manaia na faia e se mea malie. E le gata i le tele o lapopoa, o le manogi na mafua mai i le laau e leai se mea e fai i le manogi o fugalaau ma e le mafai ona galo.

I aso nei, ina ua mafai e saienitisi ona taitaia se suesuega kemikisi o le "manogi", na manino ai o tagata e tautatala i le amorphophallus o se fuga laau e matua saʻo lava. Faatasi ai ma vaega o le mea malie o le:

  • dimethyl trisulfide, lea e fuafua ai le manogi o nisi o mailei;
  • dimethyl disulfide ma le trimethylamine o loʻo i ai i le manogi o le pala o iʻa;
  • isovaleric acid, lea e sau mai totini pulou lalaga;
  • benzyl alcohol, lea e maua ai le manogi o se suamalie suamalie;
  • indole, o se tasi o vaega o le manogi o suauʻu.

O le malosi e sili atu ona malosi pe a tatala le laumei mai fafo ma lanu viole mai totonu. O le "manogi" o le amorphophallus, e pei ona i ai i le ata, e fesoasoani e tosina ai iniseti eletise, o lea e suia ai lona malosi i le ao, e oo atu i le maualuga o le po.

I le 1894, na aloaia ai le amorphophallus titanic o se faailoga o le Initaneti Botanical Indonesian. Na tuʻueseese kopi i Egelani ma isi atunuu Europa mo suʻesuʻega ma faʻataʻitaʻiga i tagata lautele.

Peitai e le o se manaia tele po o se manogi na fesoasoani e puipuia lenei ituaiga mai le toetoe lava a maeʻa atoa i le vao. Toeitiiti lava o arum titanum uma ua lauiloa i le asō, e pei ona taua e David Attenborough o le laau, o fualaau mai togalaau togalaau ma greenhouses. O nei amorphophallus ei ai a latou lava igoa ma le mataʻituina pea o le atinaʻe ma le fuga.

Faʻafetai i le mataʻituina ma le faʻaeteete, o le faamaumauga o faamaumauga e tusa ma le 117 kilokalama i le 2006 na maua mai i Siamani, ma le taliga o le 3 mita 10 cm, na faʻaalia i se faaaliga i Amerika i le 2010, na pa'ū i le Guinness Book of Records.

I le faaopoopo atu i le tulaga tulagaese, o le popo, e sili ona tele i le lalolagi o laau, ma corms, o le titanic amorphophallus e:

  • nai lo le sogasoga amio saʻo;
  • na o le pau le lapisi o le gasela e oʻo atu i le mita le lautele ma se moa nutiole e oʻo i le 3 mita le maualuga.

Mo le taimi muamua, o se tagata lauiloa o le lalolagi o loʻo ola i le 7-10 tausaga talu ona toto. Ma o le vaega lanu meamata o le laau e aliali mai i luga aʻe o le eleele pe a maeʻa le faʻavaivai.

Ma, i le pito i lalo o le amorphophallus cob, e pei o le ata, o laʻau manogi o lanu moli po o lanu samasama ua faia. O le fugalaau e matua faigata lava. I nisi tulaga, e le mafai ona fausia ni mea mo le 5-8 tausaga, ae o nisi o taimi e fiafia ile natura e mafai ona matauina le atinaʻeina o se tasi o laau e le masani ai ile paneta.

Amorphophallus cognac (Amorphophallus konjac)

O le isi ituaiga o amorphophallus o se tagatanuu o Asia i Saute, Saina ma le Penisula Korea. Amorphophallus cognac poo le, pei ona taʻua e tagata i le lotoifale, o le totogo e itiiti ifo nai lo se uso titanic, ae e tutusa lava le fiafia mo tagata e ola i le eleele ma mo i latou uma e le o manatu i le laau lauolaola.

E faaopoopo i le upu "konyaku", i Saina, Filipaina po o Vietnam, o le igoa "namu gata" po o le "gagana pepelo" e mafai ona faalogoina e tusa ai ma lenei ituaiga. O le fefefe mataʻutia o tagata tagatanuu na mafua mai i le foliga o se mea taua tele o se paʻu paʻu, e foliga tutusa ma le laulaufaiva a le tiapolo, lea na foliga mai mai le lua lava ia. I totonu o faasaienitisi, o lenei ituaiga o togafiti faanatinati e iai foi le igoa ogatotonu - o le amorphophallus river.

O le fausaga o le laau e eseese lava mai le titanic amorphophallus, ae o le maualuga o le fesoʻotaʻiga e le sili atu nai lo le lua mita mai le pulou i le pito o se tasi laulaau poʻo le faʻaoga.

O le amorphophallus tuber, e pei o le ata, ei ai ona foliga le talafeagai ma e mafai ona oʻo atu i le 30 cm le lautele. O le ata o loʻo faʻaalia ai nofoaga o le faʻasoaina o tamaiti, oeo ni nai tausaga o le a avea ma faʻataʻitaʻiga atoa.

O le vaitafe amorphophallus e afua mai i le taimi malolo i le amataga o le tautotogo ma fuga mai ia Aperila. O le faʻalavelave faʻaleagaina o loʻo i luga o se mea totino, e fetaui ma le leo o le lautele ma le taliga, e tusa ma le mita le umi. Aʻo fuga mai, o le manogi o manu felanulanuaʻi e salalau faataamilo i le amorphophallus, ma faʻafefe faʻafefe i luga o le paʻu. I lenei auala, e tosina ai e le laau iniseti lea e faʻafeiloaʻi ai le pollen mai fuga tane i fugalaau fugalaau iinei.

E ui lava i le manogi o le manogi, ae o se aganuu lauiloa ua tupu aʻe e le gata i greenhouses, ae o fale masani foi.

Ae i le fale, e sili atu ona latou faatauaina le sili atu o le matagofie o mea e le maua ai le suamalie ma le manaia o alofilima vao, ae o le mafai ona faaaoga le amorphophallus tuber mo meaai. Mai i anufe enaena e faia falaoamata ma pamu meaʻai faaopoopo, e le maualalo i le lelei i agar-agar.

Amorphophallus pionifolia (Amorphophallus paeoniifolius)

O Amorapllus brandy e le na o le pau ma le meaʻai i le ituaiga. I nisi o itumalo o Saina, i Vietnam ma luga o motu o le Pasefika, o le amorphophallus pion-leaf, e taʻua o elephant yam.

Faatasi ai ma le tutusa tutusa o le pulumu ma le laulaau, o le vaivai ma le lautele o foliga vaaia e matua eseese lava mai le conniac ma arum titanum. O le lanu violē ma le lanu violē i tafatafa o le pito i luga o le pito i luga o le pito i lalo, o le pito i luga o le paʻu i luga o le petiole faʻapuupuu e tutusa lelei ma le tino o le malosi o se laina televave.

O le pulupulu a se tagata matua matua amorphophallus pionifolia e mafai ona oʻo atu i le 15 kilokalama ma oʻo atu i le lautele o le 40 cm. I le fale, o lenei ituaiga o meaola e totoina e avea o se meaʻai, togafitiga ma meaʻai. Latou te 'aina le falaoamata e maua mai i fatu, ma corms i latou lava, lea e falai ma kuka e pei o pateta.

E pei o le vaega pito i lalo o le lautele, o le petiole ei ai lona lanu paʻu. O laʻau o lenei ituaiga e foliga tutusa lava ma laʻau o se fugalaau togalaau lauiloa, ae pe a ese mai ai, e mafai ona tupu mai le 50 i le 300 cm le lautele.

Amorphophallus bulbiferous (Amorphophallus bulbifer)

O le amorphophallus uma e tatau ona latou manogi i le mea e fiafia i ai iniseti e pollinate ai i latou. I le avea ai o se tulafono, o lago ia ma le gaosia o vao, e tosina mai i le miasma o le pala o le tino. Mo le mafuaʻaga lava e tasi, i le tele o ituaiga o meaola, o le ufiufi, o le faʻaogaina o meaola e maua ai le paʻu poʻo le toto.

Ae ui i lea, o tulafono uma ei ai tuusaunoaga. O le lili o Voodoo e ola i le vao po o le amorphophallus e mafai ona manatu e sili ona manaia, e sili ona matagofie i aiga uma. E i ai sona paʻepaʻe paʻepaʻe samasama, faʻasolo atu, ma se tuaoi manino i le va o fuga fafine ma fugalaau tane, ma le veli lanu piniki i totonu. I le foliga ma le alofa tunoa, e pei ona mafai ona vaaia i le ata o le amorphophallus, o lenei tulaga e sili atu ona manatu i le calla, e le gata i lea, e toetoe lava leai se manogi manogi e matua le fiafia lava mo tagata e totoina vine.

Ae o le mea autu o le ituaiga meaola e le o le mea lenei, ae o le gafatia e fausia ai matilatila talafeagai i luga o le faʻalauteleina o vela vela. Pa'ū i le eleele, pe a maeʻa se taimi pupuu, o le a tupu aʻe ma tuʻuina atu le ola i laau fou ma tamaiti e fausia i luga o le anufe.

Amphophallus bulbous i le vaomatua o loʻo maua pea i totonu o vaomatua o Initia ma Myanmar. Ae o le meaola na mauaina le faʻamaoni moni i totonu o Europa ma Amerika, lea e manatu ai o se aganuʻu sili ona matagofie.

O le ituaiga o meaola e umi le taimi e moe ai, mai ia Setema e oʻo i Fepuari, o le pusa o loʻo i totonu o le eleele vevela e aunoa ma le faʻafeinu, ma i le tautotogo pe a uma ona toe totoina, e maua ai le aū, lea e amata ai le lanu paʻepaʻe papaʻe.

E pei o isi ituaiga meaola, pe a uma ona faʻafefiloi i luga o le paʻu, e pei o le ata o le amorphophallus, e mafai ona fua mai fua ova. Faʻalagolago i le lanu, o lanu e eseese mai le lanu meamata i le vane carmine. Aʻo leʻi faʻamaunu lelei fualaʻau, e pulea e le laau le laulaau i luga o se paluga gaogao.

Amorphophallus dwarf (Amorphophallus pygmaeus)

O le naunau moni i tagata e fiafia i mea e maua i totonu o le fale, o le amorphophallus dwarf pe pygmy native to Thailand. O se laau e sili atu i le afa mita le maualuga e iloga mai i le tele o tagata o aiga e ala i paʻu paʻepaʻe paʻepaʻe paʻepaʻe atoa ma se mea paʻepaʻe paʻepaʻe.

O lenei meaola e lafoina se amorphophallus uiga masani i le po muamua ina ua uma le foliga mai o le pulu ma mai le tautotogo seia oo i le autumn e fiafia ai tagata e muamua ile vaaiga o mea e tutupu mai, ona avea ai lea o vine ma fatu, ma sosoo ai ma lau lanu meamata po o le tele o le elerus.