Fugalaau

E uiga i le lalolagi o laau toto

I le taimi nei ua faaputuputu e le "Botany" se aofaiga tele o faamatalaga e uiga i ituaiga laau eseese, matou te talitonu o le a faigofie mo le au faitau ona maua se manatu aoao o lo latou malo.

Ua iloa e tagata uma talu mai le aʻoga o le saienisi e suʻesuʻeina laau Nerd. Mo le faigofie o le suʻesuʻega, o vavaega uma e vaevaeina i ni vaega, o lona uiga. faʻavasegaina. O le faʻavasegaina o le amanaia o le faʻaleleia o laau totō e pei lava o le latou aiga. O laau toto o se tasi o tagata sili ona matutua o lo tatou paneta. Sa talitonu saienitisi o laau muamua o algae. I le taimi o le evolusione, na siitia atu ai laufanua i le eleele ma salalau solo i le paneta atoa, fetuʻutuʻunaʻi i tulaga fesuiaiga o le nofoaga lea latou te ola ai, maua ai ni faailoga fou e manaʻomia mo le ola ma faʻamalosia nei suiga aoga mai lea tupulaga i lea tupulaga. I le taimi lava e tasi, o foliga vaaia o laau totō na suia. Mai iinei na tulaʻi mai ai se ituaiga o mea taua. O le mea lea, o meaola faʻatasi vavalalata faʻatasi, i le pauu atu i tulaga eseese, e mafai ona suia ma e matua ese lava mai le tasi. O le mea lea, o laau e tupuga mai augatuaa eseese, pauu i se tasi siosiomaga, e mafai ona maua ni mea tutusa.

Mo le sailia o fesootaʻiga i le va o togavao o tuaa ma fatuga laau, ua faʻavasega ma faʻaogaina. I le iloiloga o laau faʻaonapo nei ma le faʻatusatusaina o faʻamatalaga o suʻesuʻega o vailaau faʻasaina ma suʻesuʻega, o le tasi e mafai ona faʻamasinoina le amataga o se ituaiga laau toto ma fuafua le tuaa. O ogalaau e iai le tupuaga masani ua tuufaatasia i le tasi vaega, e ese mai i le isi ituaiga laau. Afai e fesoʻotaʻi vavalaʻau tupuaga o le tasi i le isi, ona avea lea o kulupu o latou tupuaga o se vaega sili atu. O le mea lea, "lala" ma "lala" o le laau o le laau ua totoina.

Faʻaaliga e faʻaalia ai le eseese o laau © Rkitko

O le faʻamatalaga lautele mo laau totō e mafai ona faʻatulagaina e pei ona taua i lalo: o mea ola ia e mafai ona faʻaaogaina le malosi o le la i totonu o mea faufale mo a latou siama. O lenei faagasologa ua taua o le photosynthesis. I le faagasologa o le photosynthesis, o vailaʻau (carbon dioxide and water) i lalo o le aafiaga o le susulu o le la ua liua i totonu o le sami - suka ma le sima - o le fale o mea toto laau. E le gata i lea, e ala i ata, o laau e maua ai le okesene e manaʻomia mo le manava.

O le tele o laau totō e iai aʻa, aʻa, ma lau. O se aʻa ma laulaau ua taua o se sosola. O le ogalaau o laau e taua o le ogalaau. Laʻau ma laʻau e faʻaleleia laau. Lea auai i le faagasologa o photosynthesis, ma aʻa e maua ai le susu ma minerale. O aʻa foi e taofia laau i le eleele. O le i ai o le lalolagi o meaola, e aofia ai tagata, o le a le mafai ona aunoa ma ni laau toto, lea e fuafua ai la latou matafaioi taua i le olaga o la tatou paneta. Mai meaola uma, na o laau toto ma vailaau e gaosi mai le photosynthetic e mafai ona faʻaleleia ai le malosiaga o le Sun, ma faʻapupulaina ai mea e gaosi ai mea mai meaola. E le gata i lea, pei ona uma ona maitauina, e totoina e laau toto CO2 mai le siosiomaga ma emitu le O2.

Lega o le morphology © Viktor Kravtchenko

O le mea lea, o le photosynthesis o loʻo faia e fualaʻau lanumeamata o le punavai lea o le amataga ma le ola o ola uma i luga o la tatou paneta. Academic K.A. Timiryazev na tuʻuina atu lona ola i le suʻesuʻeina o le photosynthesis. Na ia faamamafaina pea lava le galuega moni a le lanu lanumeamata o laau.

O le saienitisi na faamatalaina faapitoa le taua o le malamalama o le la na faaaoga e le laau mo togafitiga o le tino e tupu i le tino o le tagata: "E tasi, i se mea i luga o le eleele se mata o le la na pa'ū, ae lei pa'ū i luga o le palapala lanu, na pa'ū i luga o le lanu lanumeamata o le seleselega o le seleselega, pe, sili atu, i le chlorophyll saito. O le fasi ia te ia, na maliu ai o ia, na le toe i ai se malamalama, ae lei leiloa. Sa na ona faaaluina i galuega i totonu ... I se tasi auala po o se isi, na avea ai o ia ma se vaega o le areto, lea sa avea ma meaai. Ua liua i totonu oo tatou musele, o tatou neura, ma o le taimi nei o carbon carbon i totonu oa tatou meaola e masani ona fesootai ma le okesene, lea e tafe atu ai le toto i pito uma oo tatou tino. I lenei tulaga, o le ave o le la o loo susulu mai i totonu ia i latou i le tulaga o le vailaau oona, toe faia foi le malosi o le malosi. O lenei ray o le la e faamafanafanaina i tatou. Na te faʻavaeina i matou. Atonu i le taimi nei e taalo o ia io tatou mafaufau"(Timiryazev K. A. Ola ola).

Mountain Lake, Goms, Switzerland © josef.stuefer

O le gaioiga o laau na fausia ai le atemosifia ei ai le O2, ma o lo latou ola ai o loʻo tausia i se tulaga e talafeagai mo le manava. O laau toto o le autu lea, e iloa ai le fesootaʻi i le meaʻai tele o taumafa o meaola uma, e aofia ai tagata. (O meaola faʻasolosolo o mea ola ia e faʻaaogaina mea faʻapitoa meaʻai mo mea taumafa). O laau toto e avea ma vaʻai, togalaau, vaomatua ma isi vaega o laau toto, fatuina o se ituaiga laufanua o le lalolagi ma le tele o ituaiga o meaola mo le ola o meaola o malo uma. Mulimuli ane, faatasi ai ma le tuusaʻoina o laau toto, na tulaʻi mai palapala ma fai.

Ua taʻu mai e Wikipedia ia i matou e faapea o le amataga o le 2010, e tusa ai ma le Iuni Faavaomalo mo le Faasaoina o le Natura, e uiga i 320,000 ituaiga o laau, e tusa ma le 280 afe o ituaiga o fugalaau, 1,000 ituaiga o gymnosperms, e tusa ma le 16,000 bryophytes, e tusa ma le 12,000 ituaiga o meaola maualuga (Planta-shaped, Fern-like, Horsetail). Peitai, o lenei fuainumera ua faatupulaia ao maua pea ituaiga fou. E sili atu i le 200 fatu laau e sili atu ma le 100 fatu fatu. O latou laulau lautele e atagia mai ai le eseesega o nofoaga o latou fale. E talitonuina o le tele o laau toto i le taimi nei ua faʻatautaia fale i le itu i saute sisifo o Asia.

Faʻaaliga o le Centennial Banyan, Fort Farwala, Pakistan © Khalid Mahmood

E tatau foi ona manatuaina o le faavae o faavae o le malosiaga o aso nei - koale ma le suauu - na sau mai laau totino na aina le eleele i aso anamua. O le malosi o ave o le la, pe a puʻeina e nei laau toto, e faʻamalolo ma faʻaaogaina e le tagata i le faagasologa o le susunuina. Peat, lea e faʻaaogaina mo le suauʻu ma mo le faʻamalositino, e sau mai laau totō o loʻo tutupu aʻe i lauʻau. Ae, photosynthesis - o lenei lalolagi ma tulaga tulaga ese i le natura, na mauaina i le lua seneturi ua mavae - i lona atoaga, o se mea lilo. Vaʻai faalemafaufau ua matou aʻoaʻoina pe faʻapefea ona faʻatinoina ni ata i totonu o tulaga e leai ni mea. O le mea lea, o le a tatou saunia atoatoa le tatou paneta i meaʻai, malosi, fofo muamua ma mo faafitauli uma o le puipuia o le siosiomaga mai le filogia, talu ai o le malosi (lelei, pe afai e te manao i ai) o le faʻaaogaina o le malosi o le la i totonu oa tatou ata gaosi mea e sili atu le maualuga nai lo laau. Ae o se miti lava lenei.

I le faaiuga, matou te maitauina le taua o le puipuia o le lalolagi. E aʻafia uma ai le faʻasaoina poʻo le faʻaleleia o ituaiga o ituaiga ma ituaiga o laau totő, ma le puipuia o fualaau aina uma o la tatou paneta, aemaise lava i aso nei, pe a oʻo ina tele naua aafiaga o tagata i le lalolagi. Felauaiga i le siosiomaga i alamanuia, atinaʻeina o fanua fou; o eleele eleele o eleele muʻu ma isi gaoioiga e le faʻafefeteina tagata e mafua ai se faʻaitiitiga i tufatufaina atu o nisi o laau toto, ma o nisi taimi e faʻaumatia ai le ituaiga o ituaiga poʻo le faʻalauteleina o tuaoi o isi. E ui e taua le taʻua i le taimi lava lena e ala i le totoina o ituaiga fou o laau totō (faʻateleina fua, malulu, malulu), folasia o vailaʻau teuteu, togafitiga ma isi mea totino tau tamaoaiga i totonu o le aganuu, o se tagata faʻamaoaigaina le fuga o le tasi poʻo le isi teritori. Ae faatasi ai ma laau totoina, na te aumaia vao. O nisi oi latou sa vave ona salalau ma maua se fanua lona lua i fanua fou. Ina ia puipuia ma puipuia le natura, e tatau ona e fiafia i ai, aua e matagofie tele.

E le mafai e se tagata vao ona tautala i se mea ae na o le faalumaina pe afai na te lei matauina ni foliga matagofie i le natura"- o le tala lea a Leonardo da Vinci. Ma fai mai Fedor Dostoevsky lelei e uiga i le matagofie: "E fia inu se tagata, maua ma talia le lalelei e aunoa ma ni tuutuuga, ma o le mea lea ona o le matagofie, ma tapuai ma le migao, e le o fesili atu pe aoga pe o le a foi le mea e mafai ona e faatauina mo ia". Ma talu ai e tofu i tatou taitoatasi ma se taimi puupuu e ola ai i lenei lalolagi ua tumu i le matagofie ofoofogia o le natura, o le a tatou alolofa e puipuia i soo se auala.